درباه تاریخ ازدواج امام علی (علیه السلام)و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) اتفاق چندانی میان مورخان و سیره‌نگاران نیست. تاریخهایی که گاه بیان گر زمان صیغه خواندن می باشد و گاه بیانگر زمان عروسی و رفتن حضرتزهرا(سلام الله علیها) به خانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. این تاریخ ها عبارتاند از:
روز اول ذى حجه عقد فاطمه (ع) و روز سه شنبه ششم همان ماه، ازدواج حضرت بودهاست.[۱]
در ماه شوال پس از بازگشت حضرت علی (ع) از جنگ بدر بوده است.[۲]
بنابر روایت امام صادق (ع): عقد على و فاطمه (ع) در ماه رمضان، و ازدواج آنهادر ذى حجّه سال دوم هجرى بوده است.[۳]
زفاف فاطمه در شب پنج شنبه، بیست و یکم ماه محرم سال سوم هجرت بوده است.[۴]
برخی بر این عقیده اند که: عقد حضرت فاطمه (ع) در اواخر ماه صفر و ازدواج درماه ذی حجه بوده است.[۵]
عده ای نیز گفته اند که عقد در ماه ربیع الأول بوده و در همان ماه ازدواج صورتپذیرفته است.[۶]
ابن سعد روایت کرده است که ازدواج فاطمه (ع) با على (ع) پنج ماه پس از ورودپیغمبر (ص) به مدینه در ماه رجب صورت پذیرفت و پس از بازگشت از بدر او را به خانه على(ع) فرستاد.[۷]
سن ازدواج امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س)
علماى شیعه در تعیین سن حضرت فاطمه به هنگامازدواج از چهارده سال بیشتر نگفته اند.[۸]اکثر عالمان شیعه معتقدند که، سن حضرت درزمان ازدواج، 9 یا 10 یا حداکثر 11 سال بوده است.[۹]همچنین سن امیر مؤمنان (ع) 21 سالو 5 ماه بوده است.[۱۰]
خواستگاران حضرت زهرا علیهاالسلام
آنچه مسلّم است،این است که حضرت زهرا(سلامالله علیها)خواهان بسیار داشته اند. زیرا از طرفی پدر ایشان چه قبل و چه بعد از بعثتاز مردان شریف و بزرگ عرب و قریش بوده اند و از طرف دیگر شخصیت خود حضرت زهرا(سلامالله علیها) شخصیتی بسیار والا و بزرگ بود.
پیش از حضرت علی علیه السلام افرادی مانندابوبکر و عمر آمادگی خود را برای ازدواج با دختر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلماعلام کرده بودند و هر دو از پیامبر یک پاسخ شنیده بودند و آن این که درباره ازدواجزهرا منتظر وحی الهی است.[۱۱]
ابن شهر آشوب در از دیگر خواستگاران حضرتاسم می برد.او می نویسد: عبدالرحمان بن عوف و عثمان بن عفان كه هر دو از ثروتمندانبزرگ بودند برای خواستگاری، خدمت رسول خدا رسیدند. عبدالرحمان عرض كرد یا رسول الله!اگر فاطمه(علیهاالسلام) را به من تزویج كنى، حاضرم یكصد شتر سیاه آبى چشم كه بارهایشانپارچههاى كتان اعلاى مصرى باشد و ده هزار دینار،مهریهاش كنم.عثمان نیز اظهار داشت: یا رسول اللهمن هم به همین مهر حاضرم و بر عبدالرحمان برترى دارم زیرا زودتر مسلمان شدهام. پیغمبر از سخن آنان سخت خشمناك شد وبراى آن كه بفهماند به مال آنها علاقه ندارد و داستان ازدواج، داستان خرید و فروش ومبادلهى ثروت نیست، مشتى سنگ ریزه برگرفت و به جانب عبدالرحمان پاشید و فرمود:تو خیال مىكنى من بندهى پول و ثروتم و بوسیلهى ثروت خودت بر من فخر و مباهات می كنى و مى خواهى بوسیله پول ازدواج را بر من تحمیلكنى؟[۱۲]
در جایی دیگر آمده است :دختر پیغمبر(ص)خواستگارانی داشت؛ امّا پدرش از میان همه پسر عموهای خود، علیّ بن ابی طالب(ع) را برایشوهری او برگزید و به دخترشان فرمودند:تو را به کسی به زنی می دهم که از همه نیکوخوی تر و در مسلمانی پیش قدم تر است.»[۱۳]
خواستگاری حضرت علی (ع) از حضرت زهرا (س)
در روایات شیعه و سنی آمده است که عمر وابوبکر که از ازدواج با حضرت زهرا نومید شده بودند، امیرالمومنین را گفتند: تو به خواستگاریاو برو![۱۴]
در جایی دیگر روایت شده اصحاب و انصار رسولخدا(ص) با سعد معاذ رئیس قبیله اوس به گفتگو پرداختند و آگاهانه دریافتند که جز حضرتعلی علیه السلام کسی شایستگی ازدواج با حضرت زهرا علیهاالسلام را ندارد و نظر پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم نیز به غیر او نیست.
از این رو دسته جمعی در پی حضرت علی علیهالسلام رفتند و سرانجام او را در باغ یکی از انصار یافتند که با شتر خود مشغول آبیارینخل ها بود. آنان روی به علی کردند و گفتند: اشراف قریش از دختر پیامبر صلی الله علیهو آله و سلم خواستگاری کرده اند و پیامبر در پاسخ آنان گفته است که کار زهرا منوط بهاذن خداست و ما امیدواریم که اگر تو (با سوابق درخشان و فضایلی که داری) از فاطمه خواستگاریکنی پاسخ موافق بشنوی و اگر دارایی تو اندک باشد ما حاضریم تو را یاری کنیم.[۱۵]
چگونگی خواستگاری حضرت علی علیه السلام
ضحاک بن مزاحم نقل می کند،از حضرت علی بنابیطالب علیه السلام شنیدم که در مورد مراسم خواستگاری از حضرت زهرا(س) می فرمود: موقعیکه من نزد پیامبر خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم رفتم و آن بزرگوارمرا دید خندید و فرمود: یا اباالحسن! آیا برای حاجتی که داری نزد من آمدی؟ من قرابتو سبقت در اسلام و یاری کردن خود را از آن حضرت و جهادهایی که در راه خدا کرده بودم،برای آن حضرت شرح دادم. پیغمبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فرمود:یا علی راست می گویی، مقام تو بالاتر از این است که تذکّر دادی، گفتم: یا رسول اللهفاطمه ی زهراء را برایم تزویج نما. فرمود: یا علی! قبل از تو چند نفر از مردان، اینتقاضا را داشتند، ولی هر گاه من به فاطمه می گفتم اظهار بی میلی می کرد، شما چند لحظهای صبر کن تا من نزد او بروم و برگردم.[۱۶]
پیامبرخدا،نزد فاطمه علیها السلام رفت.فاطمه علیها السلام از جا برخاست و رداى پدر را گرفت و كفش هایش را درآورد و آبْ دستبرایش آورد و دست و پاى او را شُست و سپس نشست . پس پیامبر خدا به او فرمود: اى فاطمه!». پاسخ داد: بلى ، چه مى خواهى ، اى پیامبر خدا؟ فرمود : على بن ابى طالب ، كسى استكه خویشاوندى و فضیلت و اسلامش را مى شناسى و من از خدا خواسته ام كه تو را به ازدواجبهترینِ آفریدگانش و محبوب ترینِ آنان در نزدش درآورد و على از تو خواستگارى كرده است. چه نظرى دارى؟» . فاطمه علیها السلام ساكت ماند و صورتش را برنگردانْد و پیامبر خدا، كراهتى در چهره اش ندید . پس برخاست ، در حالى كه مى گفت: اللّه اكبر! سكوت او[نشانه]رضایت اوست». پس جبرئیل علیه السلام نزدش آمد و گفت: اى محمّد! او را به ازدواجعلى بن ابى طالب درآور كه خداوند ، این دو را براى هم پسندیده است .[۱۷]
حضرت علی بن ابیطالب (علیه السلام) روایتمی کنند: پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه به من فرمود: یا علی! گروهیاز مردان قریش راجع به فاطمه ی زهراء سلام الله علیها مرا مورد عتاب قرار دادند و گفتند:ما خواستگار فاطمه بودیم و تو نپذیرفتی، اکنون او را به علی بن ابیطالب دادی.
من گفتم: به خدا قسم، من فاطمه را از شمارد نکردم و او را تزویج ننمودم، بلکه خدا خواستگاری شما را نپذیرفت و فاطمه را برایعلی تزویج کرد؛ زیرا جبرئیل بر من نازل شد و گفت،خدای تعالی می فرماید:اگر من علی راخلق نمی کردم از حضرت آدم به بعد شوهری که شایسته ی فاطمه باشد در روی زمین نبود.[۱۸]
پی نویسها:
1.ابن شهرآشوب، المناقب، ج 3، ص 357، قم،1379 ق
2.شیخ طوسی، الأمالی، ص 43، دار الثقافة،قم، 1414ق.
3.إربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج 1، ص364، مکتبة بنی هاشم، تبریز، 1381ق
4.سید بن طاوس، إقبال ص 584، دار الکتب الإسلامیة،تهران، 1367 ش
5.مجلسی، بحار الأنوار، ج 19، ص 192-193،مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ق
6.مجلسی، بحار الأنوار، ج 19، ص 192-193،مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ق
ا7.بن سعد، الطبقات الکبرى، ج 8، ص ، دارالکتب العلمیة، ط الأولى، 1410/1990.
8.امین، سید محسن ، أعیان الشیعة، ج 1، ص313، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، 1406 ق
9.انصاری، اسماعیل،الموسوعة الکبرى عن فاطمةاهراء،ج4،ص21، دلیل ما، قم، 1428ق
10.ابن عبد البر، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، ج 4، ص 93، بیروت، دار الجیل، ط الأولى، 1412/1992.
11.ابن سعد، طبقات، ج ۸، ص ۱۱،در سنن نسائیآمده است:پیغمبر(ص) در پاسخ آنان گفت: فاطمه خردسال است» و چون علی(ع) او را از ویخواستگاری کرد، پذیرفت.(نسائی، سنن، ج ۶، ص ۶۲؛ فاطمـه اّهراء، ص ۲۵، ج ۲)،الصواعقالمحرّقه، ص ۱۶۲ و رجوع به انساب الاشراف، ص ۴۰۲ شود،بحار، ص ۹۲ و نک: فصل گزیده ایاز شعرای عربی ».
12.مناقب ابن شهر آشوب، ج3، ص 345/ تذكرة الخواص،ص 306.
13نسائی، سنن، ج ۲، ص ۳۱.
14.الریاض النضر، ج ۲، ص ۱۸۲؛ الغدیر، ج ۳،ص ۲۰
15.علامه محمد باقر مجلسی (ره) ،ترجمه جلد43 بحارالنوار 43 ، 441
ا16.لأمالی للطوسی : ص ۳۹ ح ۴۴ ، بشارة المصطفى: ص ۲۶۱
17.الأمالی للطوسی : ص ۳۹ ح ۴۴ ، بشارة المصطفى: ص ۲۶۱
.علامه محمدباقر مجلسی،ترجمه جلد 43 بحارالنوار،ص 178
درباره این سایت