تحقیق تاریخی، از آن دست تحقیقاتی استکه بر موضوعی معین که در گذشته و در یک مقطع زمانی مشخص اتفاق افتاده، صورت می‌گیرد.از آنجا که در فاصله دو زمان مشخص در گذشته، رویدادهایی به‌وقوع پیوسته و ابزاریتکمیل گشته است، بنابراین تلاش محقّق در روش تاریخی بر آن است که حقایق گذشته رااز طریق جمع‌آوری اطلاعات، ارزشیابی و بررسی صحّت و سقم این اطلاعات، ترکیب دلایلمستدل و تجزیه و تحلیل آنها، به‌صورتی منظّم و عینی ارائه کند و نتایج پژوهشی قابلدفاع را در ارتباط با فرض یا فرضهای ویژه تحقیق نتیجه بگیرد..
دراستفاده از روش‌های تاریخی چند اصل اساسی مورد توجه است:اصولاساسی5
-اصل نسیان یاخود فراموشی و بی‌طرفی؛ این اصل، در برابر خودمیان‌بینی قرار دارد. که به چند صورتمحقق میشود
الف) فرازمانی؛ محقّق باید ارزش‌هایزمانه خود را بر زمان تحقیق تحمیل نکند.
ب) فراغت ارزشی؛ باید از ارزش‌های خاصذهنی خود آگاهی یابد و از تحمیل آنان به موضوع تحقیق اجتناب ورزد.
ج) فرامکانی؛ تحقیق تاریخی، معمولا به‌نوعیتمایز مکانی را به‌همراه دارد. به‌همین جهت باید به ضرایب تأثیر مکان بر ارزش‌ها،مراسم، عادات و . توجّه داشت.
-اصل تأمل و شک‌گراییمثبت؛ محقّق باید در پذیرش داده‌ها به‌صور مختلف تأمل ورزد و در این راه، از عواملبسیاری مثل عقل سلیم و شناخت نویسنده مدد گیرد
-اصل استقرا؛محقق در اسناد گوناگون غور می‌کند، جزء جزء حوادث را شناسایی می‌نماید و در هرگام، احتیاط را نصب‌العین خود می‌سازد؛ تا در نهایت به شناخت جامع دست یابد
-اصل جامعیت،بازساخت کلی؛ هر حادثه، در درون مجموعه‌ای یا شبکه‌ای علّی جای یافته و در آن معنیپیدا می‌کند. شناخت مجموعه، بدون شناخت هریک از عناصر ممکن نیست. همچنانکه شناختهر حادثه جزء در کل یا مجموعه به‌دست نمی‌آید.
مراحلتحقیق تاریخی[6]
مطالعهتاریخی سه گام مقدماتی و دو گام اساسی دارد (سه گام نخستین آنگونه که در سایرمطالعات وجود دارد است):
-صورت‌بندیمسئله؛ در این مرحله مقدماتی به این می‌پردازیم که چه مسأله‌ای را باید حل کنیم؟ وبه چه مسأله‌ای باید بپردازیم؟
2. تدوین فرضیه؛ باید محقق، مقدمتا بیانکند که چه فرضیه‌ای را برای شروع تحقیق مد نظر قرار داده است؟
3. نقد منابع و اسناد؛ محقق قبل از پرداختنبه تحقیق ناگزیر از نقد و بررسی منابع و اسناد است.
-توصیف تاریخی؛در مقام توصیف، به این می‌پردازیم که این پدیده تاریخی یا دیدگاه مورد مطالعه، کی،کجا، در چه موقعیّتی، چگونه، به‌وسیله چه کسی یا کسانی و به چه صورتی ظهور یافتهاست؟
مورخ در این مقام، محتاج اسناد ومدارک است. توصیف، وما کشفی نیست بلکه غالبا مورّخ ناچار از بازسازی است و این،صعوبت توصیف تاریخی را نشان می‌دهد. هرچند توصیف دقیق‌تر باشد مراحل بعدی کامل‌ترمی‌گردد. به هر روی، آغاز مطالعه تاریخی، توصیف دقیق و فراگیر همه ابعاد و مبتنیبر اطلاعات قابل وثوق از نحوه ظهور حادثه است. محقق در مقام توصیف، غالبا با سهمسأله عمده توصیف ظهور، تطور و وضعیت نهایی حادثه تاریخی مواجه است
-تبیین تاریخی؛پس از تکمیل مقام توصیف، انتظار می‌رود محقّق در مقام تبیین حادثه نیز برآید.تبیین، بیان علّت وقوع حادثه یا تطوّر آن در پرتو قانون کلی است. در مقام تبییننیز مانند توصیف، سه مسأله عمده تبیین ظهور، تطوّر و وضعیت حادثه تاریخی وجود دارد
علمیبودن تحقیق تاریخی[7]
درباره علمی بودن یا غیر علمی بودنروش تحقیق تاریخی، نظرات مختلفی ارائه شده است. در زیر به دلایل دو گروه مخالف وموافق می‌پردازیم:
نظراتمخالف؛
-با توجه به این‌کهیکی از ویژگی‌های علم، قابلیت پیش‌بینی آن است. محققان تاریخی اغلب نمی‌توانندبراساس وقایع گذشته، تعمیم ها یا پیش‌بینی‌هایی را برای آینده نتیجه بگیرند. زیراوقایع و حوادث گذشته، اغلب بدون برنامه حاصل شده‌اند یا آنچنان‌که در برنامه بودهاست، صورت نیافته‌اند
-محققان تاریخی،در بیشتر موارد بر گزارش‌ها و مشاهدات کسانی متکی هستند که می‌توان در صلاحیّت آنافراد و یا به حقیقت گزارش آنان شک کرد.
-محقق تاریخی،اغلب در تشخیص حقایق، دچار ابهام است و درست مثل فردی عمل می‌کند که می‌خواهد قسمت‌هایمختلف ماکتی را که تکه‌هایی از آن گم شده است، سر هم کند؛ به‌همین جهت، به‌ناچاردرصد پرکردن جای خالی این واقعیت‌ها از طریق استنتاج‌ها و استنباط‌های ذهنی ازحوادث گذشته برمی‌آید.
حوادث تاریخی در محیطی بسته مانندآزمایشگاه صورت نمی‌گیرد. -بنابراین،محقق تاریخی، قادر نیست شرایط مشاهده‌شده را کنترل کند یا متغیرهای عامل حادثه رادست‌کاری نماید
نظراتموافق؛
-محقق تاریخیمحدودیت‌های موضوع مورد مطالعه و تحقیق را تعیین و شناسایی می‌کند، فرض‌ها یا سؤال‌هاییرا مطرح می‌نماید؛ که باید برای آنها پاسخ‌هایی مناسب فراهم کند، اطلاعات لازم راجمع‌آوری و تجزیه و تحلیل می‌کند، به آزمودن فرضهای خود می‌پردازد و از آنهانتایجی به‌دست می‌آورد که تا اندازه‌ای قابل تعمیم است. بنابراین و با توجه بهمراحل منظم و علمی فوق‌الذکر، می‌توان ادعا کرد که این دست از فعالیت‌ها تا اندازه‌ایجنبه علمی دارد.
-محقق تاریخی،برای رسیدن به نتایج، گاهی اصولی از احتمالات را به‌کار می‌بندد که شبیه به همیناصول را پژوهش‌گران علوم فیزیکی نیز مورد استفاده قرار می‌دهند.
-این واقعیت کهمحقق تاریخی نمی‌تواند متغیرهای بازیگر در موقعیت واقعه را مستقیما کنترل کند،کاملا واضح و روشن است. اما باید توجه داشت که این محدودیت در بیشتر تحقیقات علومرفتاری، به‌ویژه در تحقیقات غیر آزمایشگاهی مانند پژوهشهای جامعه‌شناسی، روانشناسیاجتماعی و اقتصاد نیز کم و بیش وجود دارد
. تاریخی ,تحقیق ,محقق ,تاریخی، ,حادثه ,اصل ,و در ,در مقام ,که در ,مقام توصیف، ,تحقیق تاریخی،
درباره این سایت